Effect per Euro

Effect per Euro. Het stadhuis gonst er van sinds VVD-wethouder Eric Wiebes het begrip introduceerde. Iedereen doet alsof het nieuw is. En niet alleen nieuw,  maar ook geniaal en briljant. Het zij Wiebes gegund, want het is best lang geleden dat er een VVD-wethouder was die verstandig omging met het geld van de Amsterdammers. Wie herinnert zich niet VVD-wethouder Geert Dales, die ons de Ceresterminal in de haven bracht, waar nooit een containerschip van enige omvang aanlegde en die inmiddels beetje bij beetje wordt ontmanteld? En alsof dat niet genoeg was, deed hij de NoordZuidLijn er bovenop, die geen 1,3 miljard, maar 3,1 miljard euro ging kosten. Om maar eens een VVD-voorganger van Wiebes te noemen.

Alleen, Effect per Euro is helemaal niet nieuw, en ook niet geniaal en briljant. In goed Nederlands heet het waar voor je geld, en het is precies dat waar Amsterdammers recht op hebben. Maar krijgen ze dat ook altijd, wanneer effect per euro de zaligmakende meetlat is? Niet als het gaat om gezonde lucht. Want daar leidt “Effect per Euro” in combinatie met veel te slappe Europese normen nou juist tot een gebrek aan effectiviteit per euro. Dat gaat als volgt.

De wens om gezonde lucht in te ademen, hebben we in normen gegoten. In het geval van gezonde lucht zijn dat na veel onderhandelen tot stand gekomen Europese normen. De Europese normen zijn veel minder streng dan de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie. Zelfs als we in Amsterdam keurig aan die Europese normen voldoen, dan ademen we lucht in die twee keer zo vies is, als die Wereld Gezondheidsorganisatie verantwoord vindt. Maar om dan in ieder geval te voldoen aan die Europese normen, nemen we maatregelen. En om te bepalen wat het meest effectief is, hanteren we de Effect per Euro meetlat. We dokteren precies uit hoe we met een minimale investering kunnen voldoen aan die eisen. En daar gaat het mis.

Want door ons minimaal in te spannen, nemen we het risico van tegenvallers. Doen die zich voor, dan zitten we gelijk weer boven die normen. En dat is wat er is gebeurd. Motoren van auto's bleken viezer dan gedacht, en het duurt ook nog eens langer voordat die auto's worden vervangen. Dus nu zitten we op een aantal plekken nog steeds boven die normen. En dan te bedenken dat we in tijden van crisis minder brandstof gebruiken. Hoe moet het met de gezonde lucht als de economie straks weer aan trekt. Hadden we de lat wat hoger gelegd, dan hadden we misschien blivend voldaan aan die normen.

Maar belangrijker dan dat, is dat Effect per Euro ons vooral op achterstand zet, als we kijken naar het werkelijk doel van onze inspanningen. Het doel is namelijk niet om te voldoen aan de normen, maar om er voor te zorgen dat Amsterdammers schone lucht inademen. Omdat ze dan langer leven, in een betere gezondheid. Omdat Amsterdamse kinderen die last hebben van astma, of andere luchtwegaandoeningen dan prettiger leven. Hadden we onze inspanningen daarop gericht, dan hadden we pas werkelijk waar voor ons geld gehad. Het had misschien wat meer gekost, maar ook echt wat opgeleverd.

Door vol in te zetten op Effect per Euro verliezen we dubbel. De normen halen we niet en de Amsterdammer heeft nog steeds geen gezonde lucht om in te ademen.

FBNA: fatsoenlijke charitas

De gemeente Amsterdam heeft natuurlijk een heel behoorlijk armoedebeleid. Allereerst natuurlijk een succesvol beleid om mensen aan het werk te krijgen, maar als dat niet lukt staat er ook nog een keur aan regelingen klaar om te voorzien in extra financiële ondersteuning. Het blijft karig, maar Amsterdam is in ieder geval een stuk minder karig dan de meeste andere gemeenten. En dat is goed.

Het nadeel van al die regelingen is dat ze niet passen op al die bijzondere situaties die zich in de praktijk voordoen. Ze zijn niet bedoeld om dat ene specifieke probleem op te lossen, of ze hebben teveel tijd nodig om te beoordelen of er eigenlijk wel geld beschikbaar kan worden gesteld. En wat doe je dan, als maatschappelijk werker of jeugdhulpverlener? Een echt probleem is een echt probleem, ook als er geen regeling voor is.

In Amsterdam kunnen professionals die geconfronteerd worden met een acuut armoedeprobleem dat niet past in een van de vele regelingen van de stad, terecht bij het Fonds Bijzondere Noden Amsterdam. Het FBNA kan wat de overheid niet kan, namelijk rechtvaardig zijn als dat niet rechtmatig is. En dat is goed. Gesloten systemen zijn heel erg eerlijk, maar gooien soms het kind met het badwater weg. Dan is het goed dat er een partij is die hulp kan bieden. Het FBNA springt bij als de kachel stuk is, geld voor de contributie voor een sportclub ontbreekt of wanneer de dierenarts niet betaald kan worden.

Is het charitas? Waarschijnlijk wel. Maar het is wel heel fatsoenlijke charitas. Als je het krijgt hoef je niet met de pet in de hand dankjewel te zeggen, en in het fietsplaatje zit ook geen gat. En als de vangnetten van de solidariteit niet werken, heb ik liever fatsoenlijke charitas dan een keiharde val.

Over metro's, winkeliers en pandjesbazen

Met de bouw van de NoordZuid Lijn gaat het goed. Al een hele tijd is er geen verzakking van betekenis geweest. En ook geen kostenoverschrijdingen. Sterker nog, laatst was er een meevaller. Nou ja, er was een risico dat zich echt niet meer zou voordoen, zodat het geld dar daarvoor was gereserveerd echt niet meer nodig was. Toch een soort van meevaller.

Met de ondernemers bij de nieuwe metrostations gaat het eigenlijk ook wel goed. Nou ja, je zou ook kunnen zeggen dat het minder slecht gaat. Was er jarenlang gesteggel over de vergoeding van de schade die ze hadden van de bouw, inmiddels is er een behoorlijke schadevergoedingsregeling getroffen. En verder maken ze er het beste van, al hebben er natuurlijk ook al een aantal het loodje gelegd of noodgedwongen hun heil elders gezocht.

Toch komt er voor de ondernemers die het allemaal hebben overleefd een nieuw probleem aan. Een beetje een raar probleem. De ondernemers gaan namelijk last krijgen van het feit dat het einde van de bouw in zicht is. Dat gaat als volgt.

Die ondernemers zijn namelijk allemaal winkeliers. Of uitbaters van een café, restaurant of broodjes zaak. Zij moeten het voor hun omzet hebben van de mensen die langs komen. Door de bouw van de NoordZuid Lijn kwamen er minder mensen, dus kregen ze daarvoor een schadevergoeding. Daar werden ze niet rijk van, maar het hield hun inkomen een beetje op peil. Maar over een jaar of vier gaat de metro rijden. Dan komen er juist meer mensen langs hun winkel, omdat ze met de metro gaan reizen. Dus kan er per vierkante meter winkeloppervlak meer worden verdiend. Misschien wel meer dan ooit. Gefeliciteerd, zou je zeggen. Maar dat is voorbarig. Want die ondernemers huren hun winkels en broodjeszaken. En de huur van dat soort bedrijfsruimten loopt voor een bepaalde periode, meestal tien jaar. Na die periode kan de eigenaar de verhuurvoorwaarden veranderen, en vooral de huur verhogen. En dat is wat er nu gaat gebeuren. Pandeigenaren kondigen al aan dat ze dat gaan doen. Ze speculeren erop dat hun huidige huurders dat niet kunnen betalen, en dus alsnog verkassen. Het winkelpand komt leeg, en kan voor veel meer geld weer worden verhuurd. De NoordZuid Lijn gaat immers over een paar jaar rijden. Zelfs als zo'n winkel een tijdje leeg staat, halen de verhuurders dat er wel uit als de stations open gaan.

Dat is zuur. Want de ondernemers die de bouw van de NoordZuid Lijn hebben overleefd, gaan er alsnog aan ten onder wanneer de metro gaat rijden. Niet allemaal natuurlijk, maar wel een aantal. Dat mogen we niet zomaar laten gebeuren. Het zou de stad sieren als ze er voor zou zorgen dat de overlevers een bijzondere bescherming krijgen. Hoe dat allemaal moet, is nog best lastig, want je kunt mensen natuurlijk niet eeuwig beschermen. Maar het zou mooi zijn als ze eerst een tijdje zouden kunnen verdienen aan al die mensenstromen, voordat de huur van hun pand omhoog gaat, Want dat die omhoog gaat, is natuurlijk ook wel weer logisch.

Daar ga ik de komende week eens over nadenken.